EEG(ELEKTROANSEFALOGRAM)

• EEG nedir?
• EEG cihazının temel çalışma şekli ve uygulanası nasıldır?
• EEG değerlendirilmesi nasıl yapılır?
• Hangi sorunlarda EEG yöntemine başvurulur?
• EEG Dalgaları Nelerdir?

EEG nedir?

Beyin biyoelektrik aktivitesinin incelenmesine ve uygun amplifikasyon ve yazdırma sistemleri kullanılarak kağıt üzerinde işlenmesi yöntemine elektroensefalografi denir. EEG yöntemini kullanarak beyinde çeşitli sebeplerden dolayı ortaya çıkan hastalıklar için bazen kesin veriler elde edemezken bazen de hastalığa ait küçük bir veri sonucu teşhis yapılabilmektedir. Bazı değişiklikler hastalığa sebep olan durumun saptanmasını sağlarken bazı değişiklikler de metabolik olayın çeşitleri konusunda bilgi verir.

Bu yöntem beynin yapısal işlevlerinden çok fonksiyonel durumu hakkında bilgi verir. Bu nedenle yapısal görüntüleme yöntemlerinden MRG,BT gibi gelişmelere rağmen önemini korumaktadır. Bu yöntemler daha çok birbirini tamamlayıcı işlevler olan yapısal ve fonksiyonel inceleme üzerinde etkili olmaktadırlar.Yapısal inceleme sonucu gözlemlenen patolojik bulguların olmadığı durumlarda EEG önem taşımaktadır.

EEG Cihazının Temel Çalışma Şekli ve Uygulanması Nasıldır?

EEG cihazlarında genel olarak kafa tasının çeşitli yerlerinden aynı anda kayıt yapabilen 8,16 veya daha fazla sayıda ayrı amplifikatörler bulunmaktadır.Amplifikatörler beyinden alınan sinyalleri yükseltirler ve mürekkeple yazan kalemleri hareket ettirerek veya özel bir kağıdı yakma yöntemiyle kayıt alınmasını sağlarlar.Kalemler saniyede 3cm. hızla ilerleyen kağıda voltaj değişimlerini çizerler. Oluşan dalgaların frekans aralığı 0.5 ile 30 Hz. Arasında değişmektedir. Böylece beyin dalgalarının voltaj zaman grafiği elde edilir. Standart voltaj kalibrasyonu 7 mm. 50mV olacak şekildedir.

EEG tamamen ağrısız ve zararsız bir inceleme yöntemidir. Saçlı deriden kayıtlanan potansiyellerin çoğu piramidal hücrelerdeki toplam sinaptik potansiyellerin ekstrasellüler akımlarla ilişkisinin sonucudur. Bu potansiyeller sonucu alınan kayıtlar montaj adı verilen bağlantılarla değerlendirilir. Eskiden kullanılan EEG aletlerinde(yukarda bahsedilen) o andaki kayıt kağıda yapılır ve parametreleri sonradan değiştirilemez. Oysa şimdi kullanılan dijital EEG cihazlarının en önemli avantajı kayıt yapılan montajdan daha sonra diğer montajlara geçilebilmesi, amplitüd ve diğer parametrelerin her olgu için ve her bulgu için yeniden ayarlanarak en sağlıklı bilginin sağlanmasıdır.

Genelde EEG çekimi yaklaşık 30 dakika sürer, çekimden önce elektrotların yerleşimi çok önemli bir hazırlık aşamasıdır. Elektrotlar beynin sağ ve sol lopuna göre simetrik biçimde yerleştirilmelidir. Bu da hemisferler arası kıyaslamanın sağlıklı yapılabilmesi için gereklidir. Loplara yerleştirilen elektrotlar lopun adının baş harfine göre solda tek sayı ile sağda çift sayı ile ifade edilir. Örneğin sol arka frontal için F7 sağ ön frontal için F4 kullanılır. Yerleştirilen elektrot sayısı genel olarak 20 civarındadır. Genelde elektrotların yerleştirileceği noktalar uluslararası 10-20 sistemine göre yapılır. Yerleştirilen elektrot sayısı 20 civarındadır.Elektrotlar kafa derisi üzerine uygun yapışkan ve elektriği geçiren bir macunla yapıştırılarak ya da şapka şeklinde kauçuk bantlarla sıkıştırılarak yerleştirilir ve bazı özel pastalar ya da tuzlu su ile iletkenlikleri sağlanır.

EEG çekimi öncesinde hastanın saçlarının temiz olması önem taşır. Ayrıca çekimin daha verimli olabilmesi için hastanın tok olması gerekmektedir. EEG çekimi süresince hasta sakin bir şekilde gözleri kapalı oturmalıdır. EEG teknisyenin talimatlarınca hasta gözlerini açıp kapayabilir.

Tüm EEG çekimlerinde hiperventilasyon uygulanır. Bunun sebebi bir epileptik odağı aktifleştirmektir. Ayrıca EEG?de uygulanması gereken önemli bir aktivasyon da aralıklı ışık uyarımıdır.

EEG Değerlendirilmesi Nasıl Yapılır?

EEG bulgularının değerlendirilebilmesi için öncelikle normal EEG özelliklerinin çok iyi bilinmesi gereklidir. Her EEG çekiminde önce temel aktivite değerlendirilir. Normal temel aktivite yaşla, uyanıklık durumuyla, açlık gibi bazı fizyolojik durumlarla çok belirgin farklılıklar gösterir. Üç aylık bir bebek için normal sayılan aktivite 3 yaşında bir çocuk için patolojiktir. Ya da derin uykuda olan bir erişkinin EEG aktivitesi aynı kişi uyanıkken görüldüğünde ciddi bir patolojik bulgu anlamına gelebilir.

EEG de beynin hemisferleri arasında simetri vardır, bu nedenle iki yarıkürenin kıyaslanması önemlidir. Bunun dışında EEG değerlendirirken en önemli sorun artefaktların ayırt edilebilmesidir. Artefaktlar EEG kaydında yer alan, ancak beyinden kaynaklanmayan (göz hareketleri, hareket ve kas artefaktı, elektrot kayması, terleme gibi) çeşitli mekanik-elektriksel potansiyellerin sonucudur. Deneyimli bir kişinin hemen tanıyabileceği bazı artefaktlar kolayca patolojik beyin aktiviteleri sanılabilir.

EEG çekimi sırasında hastanın kullandığı ilaçlar ve varsa metabolik problemleri mutlaka kaydedilmelidir. Çünkü bazı ilaçların ve metabolik durumların EEG üzerinde etkileri belirgindir. Ayrıca epileptik hastanın nöbeti ile EEG çekimi arasındaki süre, yani EEG?nin postiktal mi yoksa interiktal dönemde mi yapıldığı bazı bulguların yorumu açısından önem taşır.

EEG sonucunda yorum yaparken görülen bulguları tanımlamayı yeğlemek ve EEG bulgusu ile klinik tanı arasında yanlış olabilecek bir yakıştırma yapmamak gerekir. EEG değerlendirmesini bu konuda deneyimli uzmanların yapması ancak her hekimin sonuçları yorumlayabilmesi gereklidir.

Hangi Sorunlarda EEG Yöntemine Başvurulur?

• Epilepsiler
• Beyinle ilgili diğer paroksismal hastalıklar
• Kafa içi yer kaplayan süreçler
• Ensefalitler
• Serebro-vasküler hastalıklar
• Komalar ve metabolik hastalıklar
• Kafa travmaları
• Uyku ile ilgili hastalıkların

Tanınması ve prognozunu belirlemek konusunda yararlıdır.

Yukarıdaki verilen hastalıklardan Epilepsi EEG?ye başvurulan sorunların başında geliyor.Kısaca bahsedecek olursak:

Epilepsinin tanısında genelde diğer tanı yöntemleriyle hiçbir bulgu saptanamamasından dolayı kliniği destekleyebilecek tek yardımcı, bulunabilecek elektro grafik değişkenlerdir. EEG ve klinik bulguları uyum gösterdiğinde tanı kesin olarak konulduğundan dolayı bu yöntem başka yöntemlere gerek kalmadan uygulanabilmektedir. Rutin olarak uygulanan ilk EEG ölçümlerinde kesin bir yargıya ulaşılamazken daha sonraki aşamalarda bu bulgular giderek hastalığın odağının belirlenmesinde etkili olmaktadır. İlk epilepsi nöbetini geçirmiş olan bir hastada tedaviye başlama kararında veya tedavi sonlandırılması planlanan olgularda EEG tek başına karar verdirmese de çok yararlı bilgiler sağlar. Nöbet kaydı yapılarak yalancı nöbetlerin ayrımı sağlanır. Ayrıca ilaç tedavisine dirençli hastaların epilepsi cerrahisi için hazırlanmalarının temeli uzun süreli EEG incelemesi ile nöbetlerin odağının belirlenmesi ile olur.

Epilepsinin yanında önemini koruyan başka bir sorunda acil poliklinikte üzerinde durulan ensefalit olgularıdır. Bunlar ise kabaca beyinde yer kaplayıcı olgular olarak tanımlanabilir.

Bütün yardımcı araştırma yöntemlerinin değerlendirilmesinde geçerli olan kural EEG için de geçerlidir. Bu hastalıkların teşhisi konusunda ilk olarak klinik değerlendirme yapıldıktan sonra, EEG bulguları, sadece yardımcı nitelik taşımaktadır.

EEG Dalgaları Nelerdir?

Daha doğrusu beyin dalgaları dersek,canlı beyinde nörokemikal aktivitenin yarattığı düşük frekanslı elektriksel aktivitedir.

· Delta dalgaları : (Saniyede 1-4 devir),çok yavaş beyin dalgaları,çoğunlukla uyku sırasında görülür.

· Theta dalgaları : (Saniyede 5-7 devir),yavaş beyin dalgaları,gündüz hayal kurarken ve alacakaranlık durumunda ve derin rahatlama sırasında görülür.Dikkat,konsantrasyonu bozan,hayal kurduran bir dalgadır.)

· Alpha dalgaları : (Saniyede 8-12 devir),bilinçli olarak rahat hissedilen durumlarda görülen beyin dalgalarıdır.

· SMR(Sensorimotor rhythm) dalgaları : (Saniyede 12-15 devir),odaklanıldığı sırada görülen beyin dalgalarıdır.

· Beta dalgaları(15-24 Hz) Uyanık kalınan durumlarda görülür.

· Gamma dalgaları : 36-44 Hz arasında ölçülür ve beynin her tarafında bulunan tek frekans band grubudur.